Rabu, 07 Oktober 2009

Busana penganten Gagrag Ngayogyakarta lan Surakarta

Busana Penganten Gagrag Ngayogyakarta Lan Surakarta*
(diaturaken sarana sesorah)

Mugi kawilujengan, kabagaswarasan, saha karahayon tansah kajiwa kasarira dening kula tuwin Panjenengan sedaya. Para sesepuh, para pinispuh, saha para pepundhen ingkang dahat kinabekten, saha para tamu kakung miwah putri ingkang kinurmatan. Langkung rumiyin mangga kula dherekaken muji syukur dhumateng Gusti Ingkang Murbeng Dumadi, ingkang sampun paring kanugrahan saha kanikmatan ingkang tanpa pepindhan, saengga kula tuwin Panjenengan sadaya saged pepanggihan wonten ing sasana menika kanthi widada nir ing sambekala.
Bapak-bapak, ibu-ibu, saha para rawuh ingkang minulya, wonten ing pepanggihan menika kula badhe ngandharaken busana penganten gagrag Nyayogyakarta lan gagrag Surakarta. Busana tuwin simbol-simbol ingkang wonten ing busana menika saged kangge titikan kabudayaning bangsa. Makaten ugi tumraping tiyang Jawi. Wonten reroncen tembung ingkang ungelipun ” ajining dhiri saka lathi, ajining raga saka busana, ajining awak saka tumindak”. Menika mracihnani bilih busana tumraping tiyang Jawi kalebet nemtokaken satunggaling pawongan menika dipunaosi menapa boten. Wekdal samangke busana penganten adat tradisional taksih dipunlestantunaken, jalaran kayektosanipun sanajan jamanipun sampun majeng sanget, nanging menawi ngawontenaken pawiwahan palakrama, tiyang Jawi taksih kathah ingkang remen ngginakaken busana adat tradisional Jawi. Sarehdene penganten menika asring sinebat Raja sa-ari, pramila busananipun inggih niru utawi ngemba busananing raja.
Kajawi menika, mila keblating kabudayan Jawi menika inggih kraton. Saderengipun jaman kamardikan, upacara dhauping panganten menapa dene busananipun kajumbuhaken kaliyan drajat tuwin pangkat. Jaman rumiyin ingkang ngagem busana kados ingkang dipunagem ing kraton, inggih namung kulawarga utawi sentananing raja. Samenika jamanipun sampun ewah-gingsir, busana penganten kraton sampun dados darbekipun masyarakat. Sinten kemawon ingkang badhe krama, badhe milih ageman corak menapa kemawon sampun mboten wonten pambenganipun.
Bapak-bapak, ibu-ibu, saha para tamu ingkang tansah amemayu pepoyaning kautamen, perlu kawuningan bilih busana penganten gagrag Ngayogyakarta menika sakawit wonten gangsal. Awit saking kathahipun panyuwunan saking masyarakat, mliginipun ingkang ngrasuk agami Islam, kraton Ngayogyakarta netepaken busana Paes Ageng Kanigaran, minangka busana resmi gagrag Ngayogyakarta. Kanthi mekaten busana penganten Ngayogyakarta menika wonten enem inggih menika:
Busana penganten Paes Ageng
Busana penganten Paes Ageng Jangan Menir
Busana penganten Yogya Putri
Busana penganten Kesatriyan Ageng
Busana penganten Kasatriyan
Busana penganten Paes Ageng Kanigaran
Bapak-bapak, ibu-ibu, saha para rawuh ingkang minulya, busana Paes Ageng Kanigaran menika, corakipun sami kaliyan Busana Paes Ageng nanging dipunagemi rasukan, kulukipun ngagem Kuluk Kanigara mboten ngagem Kuluk Matak. Busana Kanigaran menika prayogi sanget tumrapipun ingkang sami kepingin ngagem busana Paes Ageng, sarta boten perlu ajrih winastan boten nutup aurat jalaran sampun ngagem rasukan.
Dene busana gagrag Surakarta wonten werni sekawan, inggih menika:
Busana Penganten Paes Ageng/ basahan
Raja Keputren
Kasatriyan
Mangkunegaran
Kagem busana Paes Ageng, Jangan Menir, lan Kanigaran mboten ngagem rasukan/ kain lumrah nanging ngginakaken dodot, inggih menika kain batik ingkang wiyaripun kirang langkung 8 meter (7 kacu).
Ingkang pungkasan, sumangga sakboten-boten asiling kabudayan menika dipun sinau, langkung-langkung werdinipun utawi simbol-simbol ingkang wonten ing busana menika.
Para tamu ingkang pantes sinudarsana, kados cekap semanten ingkang saged kula aturaken. Wonten kiranging subasita, saha kirang tumata pangrakiting basa, saestu kula nyuwun gunging samodra pangaksami. Matur nuwun.
*Kapendhet saking buku Yogya Basa jilid IIINegesi tembung
Busana : sandhangan, panganggo, ageman
Gagrag : corak, cara, model
Sesepuh : tiyang ingkang mila sampun sepuh, sampun kathah yuswanipun
Pinisepuh : tiyang ingkang gadhah kalenggahan sanajan taksih enem
Pepundhen : tiyang ingkang dipunaosi utawi dipunurmati
Sasana : papan, panggenan
Dhaup : dadi manten, wis sesomahan
Sentana : sanak sedulure priyayi gedhe/ pakuburan
Pambengan : alangan
Darbe : duwe/ gadhah
Mligi : ngemungake, ora ana liya kejaba mung,
Widada : wilujeng, slamet
Nir : kalis, tebih saking
Sambekala : reribed, rubeda
Sinudarsana : ditiru, dituladha, diconto
Kuluk : makutha, panuggul, kethu agemane para priyayi yen pinuju pasowanan Kuluk kanigaran: makuthaning raja warninipun cemeng dipunplisir jene/ masKuluk matak : makutha ingkang warni biru laut agemanipun raja putra ingkang badhe nggentosi jumeneng nata

Selasa, 06 Oktober 2009

Ayam Goreng Turahan

“Ayo kanca-kanca, mampir warung kene dhisik aku durung sarapan jare” ngono kandhane Yusa kětua rombongan sub-unit KKN-ku. Dina iku aku karo kanca-kanca pada survei lokasi.
“ Kula, gado-gado wae bu, dadine ayame pitu ?”, Yubra nyusul aba beda.
Sinambi ngěnteni pěsěnan, aku sakanca banjur golek papan palungguhan sing rada kiwa lan cukup kanggo bocah wolu.
“ Nah, kene wae, sěnajan mung lesehan malah kěpenak sinambi diskusi”. Yusa langsung ndlosor ngono wae.
Sauntara swasana rada sidhěm, kagawa hawa sing pancen adhěm, kěkěs rasane. Bedha adoh karo kampus, apa maneh Prapatan Mirota Kampus UGM. Dalan-dalan isih rada sěpi, mung truk-truk kang sliwěran ngangkut watu apadene pasir saka Kali Gendhol..
Saka kadohan Gunung Merapi katon kětingal ngawe-awe, sajak manggakke yen arep katěkan bocah-bocah saka UGM sing arěp KKN. Pědhut sing maune nutupi, dadi sumilak padang kasaput angin těkaku sarombongan. Aku mběněrkě anggonku nganggo jaket, saya tak rapětake. Kěthu sing maune ana tas wus ana ing sirahku.
“ Aděm, Fi “. Aku mung manthuk. Angin sumilir nggawa freon-freon alami saya nambahi kěkěsing awakku. Wit-wit pinus padha ngaděg anjějěr, goyang mrana goyang mrene sajak nggoda atiku.
“Siwi, kowe ra aba wedang pa?” Ira takon marang Siwi.
“ Oh, iya Wi sori saiki dina Senin ya? Edaan těnan kok ra ngomong kawit mau ya, ngěrtiya rak ora mampir?”. Yusa sajak ora kěpěnak ngěrteni kahanane Siwi.
Bubar survei, jam tělu tak anggo turu aměrga kěsěl. Sore, jam lima wis adus rěsik, sinambi maca-maca buku pembekalan KKN, ora keri ngrungoake pěngajiane Pak Barun saka Radio Persatuan Bantul.
“Fi, antuk paketan nasi bungkus saka mbuh kae mau, jare saka kancamu. Kanggo buka”.
“Yoh matur nuwun. Selehna kono wae měngko tak nggone buka.”. Sapa maneh iki, ngirim takjilan barang, jane ya rung sasi pasa. Ora sranta banjur tak bukak bungkusan kuwi, lha dalah asytaghfirullah. Barang turahan diwenehke aku. Sakala, dadi abang praenanku. Yen ora ngelingi pasa wis tak abur-abur kiriman iki. Lagi sěpisan iki aku antuk kiriman barang kaya mangkene. Pancen tak akoni sing jěněngane anak kos, sědina mangan sěpisan kuwi wus biasa. Apa maneh yen mung pasa Senen-Kemis, kuwi wus lumrah.
Bungkusan tak bukak maneh, iya běněr iki gěnah barang turahan. Atiku saya nggrantěs, tak trimak-trimakake. Ya, kaya mangkene iki nasipe wong kěsrakat (batinku). Aku kelingan ngomah, kaya ngapa rasane rama ibu yen měruhi kahananku. Kiriman wesel saben wulan mung cukup kanggo setengah wulan. Tujune, ana rejeki liya melu nutupi butuhku. Mbuh kuwi saka mulang TPA, apa menehi privat putrane bu RT.
“Anton, wis mbok icipi apa iki mau”. Aku takon sajak durung ilang rasa muringku. Anton apa dene aku padha wae, bapake ya mung pegawe negri golongan cilik lan wus pensiun maneh. Cumpen, amarga bayare wae kudhu dibagi karo adi-adine. Mulane aku karo deweke trima manggon ana masjid, dadi ora nganggo bayar kos-kosan barang.
“ Durung Fi, aku dhurung ngowah-owahi, serius?”. Anton mbalěs sajak kaya ora dipěrcaya.
Sěga banjur takselehake lěmari makan, aku ra sida mangan mung ngombe teh angět kanggo mbatalake pasa, langsung gage bablas měnyang masjid. Wěktu magrib nganti isak tak ěntekake kanggo nděrěs Qur’an. Bubar isyak aku lagi bali. Sadurunge maěm ngungak Hp duweke masjid sing dititipake aku, mbokměnawa ana sms mlěbu., těnan “Slamat berbuka puasa tmn baruku, sy nggak menyangka msh ada orang yg se’alim engkau. Smoga ini awal yg baik buat qt & smoga ttp smangat&konsisten memegang izzatul Islam, yg slama ini msh brt buat sy, wass “( Yubra). Yubra, bocah saka Jakarta nge sem es.
Aku kelingan kědadean mau awan, lho kok mung barang turahan. Niat ora Yubra anggone menehi iki? Gek sisane iki nengěndi ?. Aku mung bisa dhělěg-dhělěg ngampět kahanan. Karěpe kěpriye kancaku siji iki?.“Aja kgt sobat, tak kr njěněngan wis ngěrti. Yen sing sěparo lg di maěm…..he he he. Slamat berbuka puasa ya?smoga besuk berlanjut d saat qt KKN, km smua d sni mndukung kalian”( Nanum). Sadurunge arěp takon jěbul mbak Nanum, nambahi nge-sem-es.